آشنايي با انواع ساز سنتي ايراني

انواع ساز سنتي ايراني

موسيقي هنر اول از هنرهاي هفتگانه مي باشد. كه شيفتگان زيادي در كل دنيا دارد. و زبان مشترك همه ما مي باشد. همه ما به نوعي به موسيقي علاقمند هستيم. و بخصوص بيشتر به ساز سنتي ايراني علاقه خاصي داريم. شنيدن موسيقي با روح ما ارتباط برقرار مي‌ نمايد. و از اين راه حال انسان را دگرگون مي‌ سازد. شنيدن و يا نواختن موسيقي هر كدام به نوعي به ما حس بهتري منتقل مي كند. هر كدام از ما ممكن است كه به بك سبك يا ساز خاصي از موسيقي علاقه داشته باشيم. سبك‌ هاي گوناگون موسيقي توانسته است تمام كساني را به خود جذب نمايد. به شكلي كه خيلي از ما روزانه مدت زمان زيادي را صرف شنيدن موسيقي مي‌ كنيم.

ساز سنتي ايراني

همانگونه كه مي‌ دانيد سازها مطابق با شكل نواختن و نوع توليد صدا به چند دسته تقسيم مي‌ گردند. كه در ادامه به معرفي آن‌ ها خواهيم پرداخت:

سازهاي زهي

سازهاي زهي به آن دسته از سازهايي مي گويند. كه سيم عامل توليد صدا در آن‌ ها است. چند ساز گوناگون نيز در دسته سازهاي زهي قرار دارد كه داراي چنگ‚ تار‚ سه تار‚ كمانچه‚ قيچك و … است. بايستي بدانيد كه سنتور يك ساز زهي كوبه‌ اي است. اين سازها مطابق با حالت ارتعاش سيم‌ ها و ايجاد صدا در هر كدام با همديگر متفاوت هستند.

سازهاي كوبه‌ اي

سازهاي كوبه‌اي به آن دسته از سازهايي مي گويند. كه با ضربه زدن و يا خراشيدن توليد صدا مي‌ نمايند. براي مثال دايره‚ دف‚ طبل‚ تنبك و … در اين دسته از سازها است. اين دسته از سازها به منظور برجسته كردن ضرب آهنگ در قطعه‌ هاي موسيقي استفاده مي شود. و توانايي بسزايي در توليد اصوات ملوديك ندارند.

ساز بادي كي از انواع ساز سنتي ايراني

سازهاي بادي نيز در حالتي توليد صدا مي‌ كنند. كه در آن‌ ها دميده شود.به اين معني كه دمش هوا در آن‌ ها سبب توليد صدا مي‌ شود. براي مثال ني و ني انبان از مشهورترين سازهاي بادي هستند كه با دميدن هوا و ارتعاش هوا باعث ايجاد اصوات موسيقايي مي‌ شود.

امروزه در اجراي موسيقي ايراني از سازهاي متنوعيبه كار برده مي شود. خوشبختانه امروزه بر روي سازهاي قديمي اصطلاحاتي انجام شده است كه باعث قوي‌ تر شدن آن‌ ها مي شود.

سنتور

يكي از سارهاي بسيار مشهور در موسيقي ايراني كه از محبوبيت بالايي نيز برخوردار است سنتور مي باشد. اين ساز يكي از سازهاي اصيل ايراني ميباشد. كه به شكل ذوزنقه است. و در روي آن ۲ رديف خرك وجود دارد. در زمان نواختن ضلع بزرگ سنتور در مقابل نوازنده قرار گرفته است. و نوازنده ۲ مضراب چوبي و يا مضرابي كه با نمد پوشانده شده است شروع به نواختن مي‌ نمايد. در حالت كلي سنتور داراي نه خرك و هفتاد و دو سيم مي باشد. كه به شكل دسته‌ هاي چهار تايي روي خرك‌ ها قرار گرفته‌ است. ولي تعداد خرك ها مي تواند مطابق با قوانين صدادهي تغيير كند. سنتور خود داراي انواع گوناگون است كه داراي سنتور لاكوك، سنتور كروماتيك، سنتور معمولي سل كوك، سنتور باس و سنتور كروماتيك بم است.

تار

تار از  مهم ترين سازهاي موسيقي سنتي ايراني مي باشد كه قدمت بسياري دارد. اين ساز از دسته سازهاي زهي و به طول ۹۵ سانتي متر است. اين ساز داراي شش سيم است. كه دو به دو با هم كوك مي‌ گردند. ولي گاها زوج سيم با هم كوك نمي شود. و مي تواند هر  يك از آنها كوك داشته باشد. كه به آن كوك تزييني مي گويند. البته اين ساز در گذشته پنج سيم داشت كه يك سيم بوسيله استاد غلامحسين درويش يا درويش خان به آن اضافه گرديد. نوازنده براي نواختن اين ساز در حالت نشسته تار را به شكل افقي روي پاي خود قرار داده بوسله مضراب آغاز به نواختن مي‌ كند.

بر اساس تصاوير موجود بر روي ديوارهاي كاخ هشت بهشت در اصفهان، اين نتيجه كسب مي گردد. كه زمان پيدايش اين ساز دوران صفويه مي باشد. همچنين ساير تصاوير موجود در آثار تاريخي در شيراز نشان دهنده اين است كه تار در دوران زنديه محبوبيت بسزايي داشته است.

سه تار  ساز سنتي ايراني

سه تار يكي ديگر از ساز سنتي ايراني مي باشد كه بوسيله ناخن انگشت اشاره نواخته مي شود. البته مي‌ توان براي نواختن سه تار از مضراب فلزي نيز به كار برد. اين ساز از دسته سازهاي زهي مي باشد كه شامل چهار سيم از جنس فولاد و برنز است. نواختن سه تار در دستگاه موسيقي ايران متداول است. البته اين ساز معمولا براي تكنوازي به كار مي رود. و براي هر دستگاه كوك خاصي وجود دارد. امروزه سه تار شباهت بسياري به ساز تار دارد. اما در قديم آن را از دسته تنبور مي‌ دانستند.

تنبور

سازي است با كاسه ي گلابي شكل و شامل دسته ي بلند اين ساز در گدشته طبق گفته ي فارابي شامل 1 يا ۲ سيم بوده است. كه در حال حاضر به شكل سه سيم 2 سيم اصلي و 1 سيم واخوان موجود است. اين ساز داراي چهارده پرده مي باشد. و از دسته سازهاي ايراني است كه ربع پرده ندارد. تنبور سازي قديمي و عرفاني است و  در برخي مناطق تقدس مخصوصي براي آن قائل مي باشند. به  شكلي كه قبل و بعد از نواختن بر آن بوسه مي زنند.

قانون

يكي ديگر از سازهاي مشهور در موسيقي ايراني قانون مي باشد. كه به ظاهر شباهت زيادي به ساز سنتور داشته فقط با اين تفاوت كه شكل ذوزنقه نيمه است. اين ساز از قديمي‌ ترين سازهاي موسيقي ايراني مي باشد. و شامل ۷۲ سيم است. نواختن ساز قانون بوسيله ۲ انگشت سبابه ۲ دست است. نوازنده براي نواختن ساز قانون در مقابل ضلع بزرگ آن قرار مي‌ گيرد. بعضي از نوازندگان اين ساز ممكن است از انگشتانه فلزي براي نواختن قانون استفاده كنند.

دف

دف يكي از سازهاي كوبه‌اي در موسيقي ايراني مي باشد از آن جهت همراهي ريتميك در گروه نوازي مورد استفاده قرار مي گيرد. از دف با نام دايره نيز ياد مي‌ شود. كه البته نوع كوچك تر آن است. اين ساز از پوست، چوب و فلز تشكيل شده است. و شكل آن دايره‌ اي با قطر حدودا شصت سانتي متر است. روي اين دايره با پوست پوشش داده شده است. و در ديواره دروني آن در فاصله‌ هاي مشخص حلقه‌ هاي فلزي قرار گرفته است.

جهت مطالعه ادامه مطلب آشنايي با انواع ساز سنتي ايراني كليك كنيد